Jak przechytrzyliśmy i przeżyliśmy hitlerowców
Książka opublikowana w Polsce nakładem BookEdit 27 stycznia 2025 roku.
Jest rozszerzonym polskim tłumaczeniem angielskiej wersji: How We Outwitted and Survived the Nazis opublikowanej nakładem Academic Studies Press, Boston, MA, 2023.
O książce
Podczas II wojny światowej młoda Polka i jej żydowski mąż przeciwstawiają się hitlerowcom i odmawiają zaklasyfikowania ich jako Żydzi przeznaczeni na zagładę. Wymykają się hitlerowcom i Sowietom w serii dramatycznych ucieczek, często żyjąc w ukryciu. Mimo to przezwyciężają nie tylko terror okrutnych hitlerowskich okupantów, ale także antysemityzm panujący w otaczającym ich polskim społeczeństwie, jednocześnie ratując wielu Żydów z warszawskiego getta i obozu pracy. Uczestniczą w Powstaniu Warszawskim, trafiają do niewoli i robią wszystko, aby uciec i przeżyć.
To prawdziwa historia o nadziei pośród przerażającej tragedii. Ujawnia, jak wojna wydobywa z ludzi to, co najgorsze i najlepsze, jak poprzez gotowość zaryzykowania wszystkiego i pomocy innym zwykli ludzie ujawnili swoje prawdziwe człowieczeństwo i bohaterstwo. Pokazuje, jak być człowiekiem w najbardziej nieludzkich warunkach.
Obszerny komentarz przedstawia stosunki polsko-żydowskie, ich pozytywne i negatywne aspekty, polską pomoc i polskie zbrodnie antysemickie, różne punkty widzenia oraz obecne znaczenie II wojny światowej i Zagłady.
Jak przechytrzyliśmy i przeżyliśmy hitlerowców
Książka dostępna do nabycia w Empiku i innych księgarniach
W USA i innych krajach polską książkę można kupić na eBay
Aby kupić angielską książkę zobacz angielskojęzyczną wersję tej strony internetowej 🇺🇸
Cytaty z recenzji
„Książkę czyta się jak thriller o wartkiej akcji z opowieściami o … ucieczkach, udziale w Powstaniu Warszawskim i kolejnych aresztowaniach … Niezwykła opowieść o niezgłębionej grozie. Trzon całej historii stanowi niezwykła kobieta i jej rodzina, która nie tylko nie pozwoliła nazistom na ich eksterminację, ale także uratowała innych. Dla czytelników, którzy lubią historię, studia judaistyczne i historie o tematyce ludzkiej.” — Library Journal
„Dziarski debiutuje dynamiczną narracją … [i] oddaje w namacalny sposób, w pierwszej osobie, w czasie teraźniejszym, niezwykłą historię kobiety, która kierowała się przekonaniem, że »każde życie jest cenne«, aby ratować obcych. … To godny hołd złożony niezwykłej odwadze niezwykłej kobiety.” — Publishers Weekly
„Historię Zofii Sterner w książce Jak przechytrzyliśmy i przeżyliśmy hitlerowców czyta się jak kryminał. Nie można się oderwać. To, co czyni tę książkę wyjątkową, to fakt, że pamiętnik jest osadzony w historii Polski pod okupacją niemiecką i po wyzwoleniu bez wybielania antysemityzmu, który istniał, a jednocześnie opisuje niebezpieczne życie Polaków. Jeśli Polacy i Żydzi będą w stanie uznać cierpienie każdej grupy, tak jak zrobił to Roman Dziarski, być może będą w stanie przezwyciężyć kwestię, kto najbardziej cierpiał, i współpracować, aby uczyć historii II wojny światowej i jej następstw.” — z przedmowy Evy Fogelman, autorki nominowanej do nagrody Pulitzera książki Sumienie i odwaga: ratownicy Żydów w czasie Holokaustu.
„»Na historię – dzieje państwa, narodu, społeczeństwa – składają się mikrohistorie – pojedynczych ludzi, którzy wywarli duży wpływ na wydarzenia lub losy innych ludzi.«
Książka oparta jest na zapiskach Zofii Sterner, jej wspomnieniach, listach, oraz rozmowach, które przeprowadził z nią autor.
Jest to książka, która przenosi nas do czasów II wojny światowej. Do ciemnej, szarej i zbombardowanej Warszawy. Do czasów, w których pochodzenie miało ogromne znaczenie i było swego rodzaju kartą przetargową.
Zofia i Wacław tworzyli udane małżeństwo pochodzenia polsko-żydowskiego. Podczas wojny działali w ruchu oporu, ratowali ludzi z Warszawskiego Getta, pomagali znaleźć schronienie innym.
Książka pisana w formie pamiętnika porusza i trzyma w napięciu, ale również stanowi ogromne świadectwo – prawdy, wiary i niezłomności. Ukazuje spryt i wielką moralność ludzi w tamtych czasach, dla których każde życie było cenne, bez względu na pochodzenie. Zofia jak i cała jej rodzina, nie uważali, by robili coś niezwykłego, a przecież poświęcali swoje życie i spokój by ratować innych.
Autor z rozwagą, rzetelnością, ale przede wszystkim z zachowaniem faktów historycznych przybliżył nam wiele informacji na temat Holokaustu oraz wiele działań w czasie II Wojny Światowej. W książce znajdziemy również wiele zdjęć z tamtego okresu.
Polecam. Osoby lubiące książki historyczne – nie możecie obok tego tytułu przejść obojętnie!” — bookietksiazek
https://www.instagram.com/p/DG3vwq-Ob2m/
„W ogromnej literaturze poświęconej Holokaustowi niewiele jest wspomnień opowiadanych z punktu widzenia ratujących. Dokonana przez Romana Dziarskiego rekonstrukcja historii polsko-żydowskiej pary pod okupacją niemiecką wyróżnia się przedstawieniem wydarzeń z perspektywy Zofii, etnicznej Polki zamężnej z Żydem i członkiem polskiego ruchu oporu, Wacławem Sternerem. Zgodnie z nazistowskimi prawami rasowymi oboje mają przywdziać opaskę z gwiazdą Dawida i zgłosić się do warszawskiego getta, czego odmawiają, ryzykując po tzw. aryjskiej stronie. Związana z polskim podziemiem i środowiskiem zasymilowanych Żydów warszawskich para bierze udział w czymś w rodzaju oddolnej akcji ratunkowej »Żegoty«, która pomaga dziesiątkom Żydów uciec z getta. Opowieść, przerywana sprzecznymi z intuicją zwrotami akcji, ukazuje trudność generalizowania stosunków polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej i później. Ta twórcza opowieść, zebrana w całość na podstawie źródeł znalezionych w rodzinnym archiwum przez autora, siostrzeńca bohaterów, ratuje tę niezwykłą historię od zapomnienia.” — Tomasz Frydel, Uniwersytet Concordia
„[Ta] bardzo personalna opowieść jest słusznie opisywana jako »historia nadziei wśród przerażającej tragedii«. To historia niezłomności, gotowości do poświęceń, a nade wszystko lekcja człowieczeństwa. Na kartach książki znajdziemy bowiem wiele wydarzeń, które mogą budzić uzasadnione wątpliwości moralne – okupacja obfitowała w akty obojętności, a nawet zbrodniczego oportunizmu. Często w odniesieniu do ludności żydowskiej, co do dzisiaj wzbudza uzasadnione kontrowersje i prowadzi do ożywionych (i mocno upolitycznionych!) dyskusji. Zofia i jej podobni są naszą iskierką nadziei, że nawet w czasach absolutnej dehumanizacji i barbarzyństwa wierność uniwersalnym wartościom może triumfować. […]
Dziarski spisał ją w formie pamiętnika Zofii opowiadającej historię pomocy kolejnym żydowskim uciekinierom. Przy okazji przygląda się ona postawom i relacjom międzyludzkim. Nie ma tutaj głośnych wyrzutów, jest natomiast skromność i wiara w potęgę człowieczeństwa, które w ostatecznym rozrachunku może pokonać zło. […]
Dziarski i tak radzi sobie bardzo dobrze i przedstawia liczne punkty widzenia, umiejętnie argumentując i zachowując maksymalną bezstronność. Ten przegląd jest istotny do zrozumienia, jak punkt widzenia może być mocno naznaczony wcześniejszymi uprzedzeniami oraz niezrozumieniem realiów życia w okupowanym kraju. Dziarski zdawał sobie sprawę z tego, że właśnie ten wątek może być najbardziej kontrowersyjny, a może nawet rzutować na odbiór oryginalnej opowieści Zofii Sterner.
Dla mnie bodaj najlepszym podsumowaniem do dyskusji są słowa Josepha Lichtena, ocalałego z Zagłady, który napisał: »wiemy że trudno jest przemienić zwykłych ludzi w bohaterów. Jesteśmy skłonni myśleć racjonalnie […] Ale nasze serca się sprzeciwiają«. Tym cenniejsze są postawy takie jak Zofii Sterner. Cieszę się, że jej wspomnienia mogły się ukazać w Polsce i są kolejnym elementem budowania historycznej świadomości. To interesująca książka, której siła jest zawarta przede wszystkim w opowiedzianej historii.” — Warhist.pl
„To historia warta poznania. Książka Romana Dziarskiego jest przede wszystkim dziełem intymnym i bardzo osobistym … [i] odtwarza dramatyczny obraz rzeczywistości, w której czerń i biel były wyraziste jak nigdy wcześniej na tle oceanu szarości.
Nie znajdziemy tu fikcyjnych bohaterów, nie znajdziemy też środków stylistycznych i narracyjnych sztucznie wzmacniających tragizm II wojny światowej i ludzi z narażeniem życia ratujących Żydów. A przecież uratowanie jednej tylko osoby wiązało się z poświęceniem wielu innych. Każda forma pomocy udzielanej Żydom przez Polaków mogła skończyć się śmiercią z rąk niemieckich okupantów. …
Widzimy tu obrazy dobrze znane, ale również te wcześniej niepublikowane. Przejmująca jest fotografia Zofii i Edwarda Kosmanów w podeszłym wieku. Na widocznym zdjęciu oboje mają po siedemdziesiąt osiem lat i stoją przed domem w Vaucluse w Australii. Niewinna i niepozorna fotografia nie może oddać dramatu, jaki nosili w sobie przez ponad pół wieku, a jednocześnie pokazuje wiele: oni przeżyli. Przeżyli między innymi dzięki wspomnianej Zofii Sterner. …
Roman Dziarski to chyba jedyna osoba, która była w stanie tę historię opowiedzieć, składając ją z dokumentów i własnej pamięci. Ta ostania jest tu szczególnie ważna – autor mógł odtworzyć charakter i wrażliwość Zofii Sterner, a więc coś, co jest trudne do uchwycenia dla badaczy, a nawet literatów. … Dzięki temu całość wydaje się bardziej autentyczna i przejmująca. Zupełnie tak, jak gdyby zajrzeć do zeszytów trzymanych w kartonie na strychu lub głęboko w szafie. …” — Adam Wiśniewski, Histmag.pl
Marek Halter w swojej książce La force du Bien (Siła dobra) pisze o Zofii Sterner: „jest taka ufność… taki dar, taka obfitość Dobra! Bardzo mnie to wzrusza, kiedy Zofia Sterner opowiada mi, jak wyprowadzała swoich podopiecznych z getta. … Przez całą okupację Sternerowie całym sercem i duszą poświęcali się sprawie, którą dobrowolnie wybrali: ratowaniu Żydów, dodawaniu im otuchy i pomaganiu im w znalezieniu bezpiecznego miejsca z dokumentami w kieszeni.”
Ale co dokładnie się stało? Jak Sternerowie to zrobili? Jak oni sami przeżyli i uniknęli aresztowania i eksterminacji przez morderczy reżim hitlerowski? Napisałem tę książkę, aby odpowiedzieć na te pytania.
Wywiad z Romanem Dziarskim jest dostępny na stronie internetowej BookEdit
O autorze
Roman Dziarski, urodzony i wykształcony w Polsce, po obronie doktoratu w 1977 roku wyemigrował do USA. Rozpoczął tam karierę naukową w dziedzinie immunologii i mikrobiologii, która zaowocowała 150 publikacjami, piętnastoma tysiącami cytowań i miejscem w gronie 0,5% do 0,7% najlepszych naukowców na świecie. Jego osiągnięcia naukowe, kariera zawodowa i publikacje naukowe są szczegółowo udokumentowane w biografii na Wikipedii.
Obecnie jest emerytowanym profesorem na Indiana University. Pasjonuje się historią II wojny światowej i Zagłady oraz pomocą prześladowanym.
Wywiad z Romanem Dziarskim jest dostępny na stronie internetowej BookEdit.
